ΤΑΠΕΙΝΟΝ ΑΣΜΑΤΙΟΝ
ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ
ΤΟΥ ΔΙΔΑΧΟΥ ΜΟΥ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΣΗΜΟΜΥΤΗ
.................................................
ΕΠΑΙΡΝΕΣ ΛΑΣΠΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΗ
ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝΕΣ ΣΥΝ ΤΩ ΘΕΩ
ΑΠΟΓΟΝΟΥΣ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΚΑΙ ΓΕΜΙΖΕΣ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
ΜΕ ΝΕΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΤΗΝ ΘΩΡΙΑ
ΚΑΙ ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΑΓΙΩΝ!!!
........................................
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΕΚ ΜΕΣΗΣ
ΚΑΙ ΔΙΑΠΡΥΣΙΟΥ ΚΑΡΔΙΑΣ
Ο ΘΕΟΣ ΑΝΑΠΑΥΣΑΙ ΥΜΑΣ!!!
ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΑΡΒΑΚΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΗΡΓΑΣΘΗ ΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙ ΤΑ 21 ΕΤΗ.. ΩΣ ΝΑ ΗΤΟ ΔΗΛΑΔΗ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΔΙΑ ΝΑ ΠΡΟΛΑΒΩΜΕΝ ΤΗΝ ΓΝΩΡΙΜΙΑΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΩΦΕΛΕΙΑΝ..ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟΝ 76-78 ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑΝ ΗΡΓΑΣΘΗ ΕΙΣ ΤΟ Η΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ ΑΡΡΕΝΩΝ ΑΘΗΝΩΝ..
Έφυγε από τη ζωή τον Ιούνιο του 2012 σε ηλικία 80 ετών μια μεγάλη μορφή της οικογένειας του Βαρβακείου, ο καθηγητής της Βαρβακείου Σχολής Βασίλης Ασημομύτης. Στην κηδεία του στο 1ο Νεκροταφείο, εκφωνήθηκαν πολλοί επικήδειοι από πρόσωπα που έζησαν κοντά του επί πολλά χρόνια και αναφέρθηκαν στο πολυσχιδές έργο του που συνιστά μεγάλη παρακαταθήκη για την οικογένεια του Βαρβακείου. Η συνεισφορά του Βασίλη Ασημομύτη ήταν σημαντική σε δύο ευρείς τομείς. Πρώτον σαν παιδαγωγός. Είχε ολοκληρωμένη μόρφωση στη Φιλοσοφία, τη Φιλολογία, τη Θεολογία, την Ιστορία και την Αρχαιολογία, ενώ έλαβε διδακτορικό στη Βυζαντινή Αρχαιολογία και Τέχνη της Θεολογικής Σχολής έχοντας μεταξύ άλλων ως δάσκαλο το Φώτη Κόντογλου. Επιπλέον όμως, είχε μια μοναδική ικανότητα να μεταδίδει απλόχερα στους μαθητές του και σε όσους είχαν κάποτε την τύχη να τον ακούσουν, τις πλούσιες γνώσεις του. Αυτό συνέβη ακόμη και στον Υπουργό Παιδείας Γεώργιο Ράλλη που είχε την τύχη να παρακολουθήσει μάθημά του στο Η’ Λύκειο Αθηνών που υπηρετούσε τότε. Η αντίδραση του ήταν άμεση: έδωσε άμεση εντολή να μετατεθεί στη Βαρβάκειο Σχολή όπου δίδαξε επί 21 συνεχή έτη από τα 36 που συνολικά δίδαξε ως καθηγητής στα σχολεία. Εκατοντάδες απόφοιτοι λοιπόν, της Βαρβακείου Σχολής κυρίως, είχαν την τύχη να διδαχθούν από το Βασίλη Ασημομύτη ιστορία (κυρίως), θεολογία ή άλλα φιλολογικά μαθήματα και να μπολιαστούν, πάνω απ’ όλα, με το πάθος να κάνουν όσο γίνεται καλύτερα το γνωστικό αλλά και το επαγγελματικό αντικείμενο που επέλεξαν στη συνέχεια. Όλοι αυτοί νοιώθουν ότι κάτι χρωστούν στο μεγάλο αυτό παιδαγωγό που δίδασκε καταθέτοντας πάντοτε μέρος της ψυχής του. Κάποιοι μάλιστα απόφοιτοι, θυμούνται ακόμη τις θεατρικές παραστάσεις ελληνικής τραγωδίας που εκείνος είχε σκηνοθετήσει, όπως εκείνη του Φιλοκτήτη (1980‐81) που ακόμη μνημονεύεται αφού ανέβηκε σε σημαντικές αθηναϊκές θεατρικές αίθουσες. Η δεύτερη συνεισφορά του Βασίλη Ασημομύτη ήταν ως συγγραφέα. Διαθέτοντας εκπληκτική ευρυμάθεια και έχοντας ήδη συγγράψει πλειάδα ιστορικών και λαογραφικών βιβλίων, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του ανέθεσε τη συγγραφή πολλών σχολικών βιβλίων με αντικείμενο την ιστορία (αρχαιότητα, αναγέννηση, βυζαντινή, νεώτερη και σύγχρονη, πάντα σε αναφορά με τον Ελληνισμό). Όμως, το βιβλίο που έκανε ευρύτερα γνωστό το Βασίλη Ασημομύτη, ήταν εκείνο που συνέγραψε για τον εθνικό μας ευεργέτη, τον Ιωάννη Βαρβάκη. Έχοντας βαθειά συνειδητοποιήσει το μέγεθος της προσωπικότητας του εθνικού ευεργέτη, έκανε στόχο ζωής να γράψει για τη ζωή του. Αντιλαμβανόμενος δε ότι τα μυστικά της ζωής του ήταν στη Ρωσία, αποφασίζει το 1979 να ταξιδέψει στο Αστραχάν, όπου όμως του επετράπη να μείνει μόνο για 7(!) ώρες, αρκετές ωστόσο για να χαλυβδώσουν τη θέλησή του να ξαναγυρίσει. Έπρεπε όμως να περάσουν 16 χρόνια, για να επιστρέψει στη Ρωσία, το 1995, κατάλληλα πλέον προετοιμασμένος (έχοντας μάθε και ρωσικά, μεταξύ άλλων), για να παραμείνει στο Αστραχάν και το Ταγκαρόγκ επί 40 ημέρες και να συλλέξει το πολύτιμο υλικό που περιέλαβε στο βιβλίο που εκδόθηκε το 2001. Δεν είναι υπερβολή ότι με το βιβλίο αυτό για το Βαρβάκη, ο Βασίλης Ασημομύτης έκανε ευρύτερα γνωστή τη ζωή του ενός ανθρώπου που ξεκινώντας από μπουρλοτιέρης του τουρκικού στόλου, έγινε ζάπλουτος επιχειρηματίας καθιερώνοντας το χαβιάρι ως έδεσμα των σαλονιών και τελικά εξελίχθηκε σε ένας από τους σημαντικότερους ευεργέτες του ελληνικού αλλά και του ρωσικού κράτους!
Ο Βασίλης Ασημομύτης είχε ιδιαίτερα υψηλή αίσθηση του καθήκοντος και της αποστολής του τόσο σαν παιδαγωγού όσο και ως του ανθρώπου που η μοίρα τον έταξε να καταγράψει τη ζωή του Βαρβάκη, καθώς είχε πλήρως συνειδητοποιήσει τα μεγάλα μηνύματα που αυτή μετέδιδε. Δεν παρέλειπε να συμμετέχει στα ετήσια μνημόσυνα που οργανώνει η Βαρβάκειος Σχολή στη μνήμη του ευεργέτη. Σε ένα από αυτά, ο γράφων απόφοιτος του σχολείου είχε την τύχη να τον ακούσει και να «χρεωθεί» το βάρος της ευθύνης να μεταλαμπαδευτούν ευρύτερα τα μηνύματα από το βίο του ευεργέτη. Έτσι λοιπόν, κάποιοι απόφοιτοι που τον είχαν ακούσει ένοιωσαν ότι παραλαμβάνουν μια βαριά σκυτάλη ευθύνης από τον Ασημομύτη ώστε να υπάρξει συνέχεια στο έργο του, όπως αυτό συμπυκνώθηκε στο βιβλίο του για το Βαρβάκη. Να αναζητήσουν δηλαδή τον κατάλληλο τρόπο να μάθουν περισσότεροι για τα πεπραγμένα της ζωής του ευεργέτη μας και τα μηνύματα που μεταδίδει. Και αυτή η προσπάθεια είχε αποτέλεσμα. Το περιεχόμενο του βιβλίου του Βασίλη Ασημομύτη, είχε καταλυτικό αποτέλεσμα σε ένα από τους μεγάλους Έλληνες σκηνοθέτες, το Γιάννη Σμαραγδή που αποφάσισε αρχικά να γυρίσει ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Βαρβάκη (είναι διαθέσιμο και στο διαδίκτυο). Στη συνέχεια όμως, σχεδιάστηκε η δημιουργία ταινίας για τον Ιωάννη Βαρβάκη καθώς ο Σμαραγδής θεώρησε ότι το βασικό μήνυμα της ζωής του Βαρβάκη, «από το εγώ στο εμείς», σε συνδυασμό με την πολυκύμαντη ζωή του, αποτελούν ένα εξαιρετικό μείγμα για μια πετυχημένη ταινία. Με διανομέα δε την μεγαλύτερη διεθνή εταιρεία, την Sony Pictures, το φετινό Οκτώβριο θα δούμε στην Ελλάδα ένα εξαιρετικό cast ηθοποιών να αναβιώνει τη ζωή του Βαρβάκη. Δικαιώνεται έτσι απόλυτα η μεγάλη και πολύχρονη προσπάθεια του Ασημομύτη να την αναδείξει! Αιωνία σου η μνήμη Βασίλη!!!
«Ο ΘΕΟΣ ΑΓΑΠΑΕΙ ΤΟ ΧΑΒΙΑΡΙ» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΜΑΡΑΓΔΗ Ένα κινηματογραφικό διάβασμα του 1821 Αφιέρωμα στον αξέχαστο Βασίλη Ασημομύτη 10 Ιανουαρίου 1825 πέθανε ο Ιωάννης Βαρβάκης ονΤον καιρό της πανδημίας, όπως και άλλοτε έγραψα, χτυπήθηκε ιδιαίτερα ο πολιτισμός. Ζωντανές μουσικές και θεατρικές παραστάσεις σπανίζουν ή ματαιώνονται. Το Διαδίκτυο εν μέρει καλύπτει το κενό αυτό. Θεατρικά και κινηματογραφικά έργα μας συντροφεύουν. Μια ωραία πρόσφατη ταινία που χάρηκα είναι το έργο του Γιάννη Σμαραγδή «Ο Θεός Αγαπάει το Χαβιάρι». Το έργο αναφέρεται στον Ιωάννη Βαρβάκη (24 Ιουνίου 1745 – 10 Ιανουαρίου 1825) και σχετίζεται με τον Αγώνα του 1821. Ψάχνοντας σχόλια για την ταινία αυτή συνάντησα ένα πρόσωπο στο οποίο οφείλω πολλά: εννοώ τον Βασίλη Ασημομύτη (1932 – 2012), στον οποίο αφιερώνω το κείμενό μου. Έτσι θα μιλήσω συνοπτικά για τρία πρόσωπα: τον Γιάννη Σμαραγδή, τον Βασίλη Ασημομύτη και τον Ιωάννη Βαρβάκη και στο τέλος θα μιλήσω για την ταινία. Θα κλείσω με μία έκπληξη. * Ο Γιάννης Σμαραγδής (Γωνίες Μαλεβιζίου Ηρακλείου, 25 Απριλίου 1946) είναι Έλληνας σκηνοθέτης. Σπούδασε σκηνοθεσία στην Ελλάδα και το Παρίσι. Με την πρώτη του ταινία μικρού μήκους «Δύο τρία πράγματα…» (1972) απέσπασε το 1ο βραβείο στην Ελλάδα και διάκριση στο Φεστιβάλ του Μόντρεαλ του Καναδά. Έχει σκηνοθετήσει επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές: «Σιγά η Πατρίδα Κοιμάται…», «Χατζημανουήλ», «Χαίρε Τάσο Καρατάσο», ντοκιμαντέρ και δοκίμια: «Σπύρος Λούης», «Όπερα των Σκιών» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Εκτός από πολλά κρατικά και διεθνή βραβεία, τιμήθηκε στους Δελφούς με το «Βραβείο Σοφίης» από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για την ταινία του «El Greco» και στη Ρώμη με το βραβείο «GIUSEPPE SCIACCA 2008» Καλύτερου Σκηνοθέτη στον κόσμο. Σημαντικότερες μεγάλου μήκους ταινίες του: «Καβάφης», «El Greco», «Ο Θεός Αγαπάει το Χαβιάρι» και «Καζαντζάκης», απέσπασαν πολλά βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ. Έχει διδάξει ΜΜΕ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και σενάριο και σκηνοθεσία σε σχολές κινηματογράφου. Ως συγγραφέας έχει εκδώσει τα βιβλία Γεωγραφία του μη ορατού (1995), Καβάφης – λογοτεχνική μορφή του σεναρίου Καβάφης (1996) και το διήγημα Η ελαφίνα της πλατείας Χαλανδρίου (2006).
* Ο Βασίλης Ασημομύτης γεννήθηκε το 1932 στην Αθήνα και πέθανε το 2012. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλολογία, θεολογία και ιστορία-αρχαιολογία. Έλαβε διδακτορικό δίπλωμα στη βυζαντινή αρχαιολογία και τέχνη στη Θεολογική Σχολή (1976) με υποτροφία του ΙΚΥ, μετεκπαιδεύτηκε στο Ινστιτούτο Μωσαϊκού της Ραββένας και διδάχθηκε τη βυζαντινή αγιογραφία από τον Φώτη Κόντογλου. Δίδαξε ως καθηγητής επί 36 χρόνια σε σχολεία, μεταξύ αυτών και στη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή, καθώς και στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης, στη ΣΕΛΜΕ και στα ΠΕΚ. Συνέγραψε πολλά ιστορικά και λαογραφικά βιβλία και μελέτες, όπως “Ιστορία και λαογραφία Σαμμακοβίου, Σαράντα Εκκλησιών και των πέριξ κοινοτήτων Ανατολικής Θράκης”(Θρακικά 32-33[1960-61]), Αι παραστάσεις του Δωδεκαόρτου εις την Βυζαντινήν τέχνην (1976), Το μοναστήρι της Γόλας Ταϋγέτου Λακωνίας (1991), Η αισθητική αγωγή στο σχολείο, Το θέατρο και το σχολικό του κοινό (1991). Μετέφρασε το έργο του Όλιβερ Τάπλιν Η αρχαία ελληνική τραγωδία σε σκηνική παρουσίαση (1988). Ο Βασίλης Ασημομύτης δίδαξε στην Εκκλησιαστική Σχολή Ξάνθης, πριν από τη δικτατορία, ασχολήθηκε με τον πολιτισμό, ήταν από τους οργανωτές και εμπνευστές των πρώτων Θρακικών Λαογραφικών Εορτών, ενώ κάποια κείμενά του βρίσκονται στα «Θρακικά Χρονικά». Θα επανέλθω στον αγαπητό μου δάσκαλο Βασίλη Ασημομύτη σε άλλο κείμενο, τώρα περιορίζομαι σε δύο έργα του για τον Βαρβάκη. Το πρώτο βιβλίο τιτλοφορείται «Ιωάννης Βαρβάκης ο Πατριώτης», και το δεύτερο «Ιωάννης Βαρβάκης», και τα δύο από τις εκδόσεις Κάκτος. Στον πρόλογο ο Οδυσσέας Χατζόπουλος γράφει: «Το βιβλίο, πέρα από αναφορά στον Ιωάννη Βαρβάκη, είναι ουσιαστική συμβολή στη μελέτη μιας ολόκληρης περιόδου της ιστορίας μας. Ελπίζω ο ερευνητικός και συγγραφικός μόχθος του δημιουργού του να βρίσκει, με την παρούσα έκδοση, ένα μέρος της δικαίωσης που του αξίζει, και το παράδειγμα που προβάλλει μέσα από τις σελίδες που ακολουθούν να επηρεάσει εποικοδομητικά τις συνειδήσεις». Ο Β. Ασημομύτης στα βιβλία του: «Με βάση -νέες- ρωσικές αλλά και -παλαιές και διόλου ευκαταφρόνητες- ελληνικές μαρτυρίες και πηγές τολμούμε να προχωρήσουμε στην εξιστόρηση των γεγονότων που αναφέρονται στο βίο και την πολιτεία του ευγενέστατου, κατά κυριολεξίαν, αυτού ανθρώπου, του Ιωάννη Βαρβάκη, του μεγάλου εθνικού αγωνιστή και ευεργέτη, του οποίου ο υπερβολικός υλικός πλούτος δεν κατόρθωσε να νικήσει τον απέραντο πλούτο της ψυχής του “Έλληνα από το νησί Ψαρά”».
* Θα συνεχίσουμε με τον Ιωάννη Βαρβάκη που γεννήθηκε στα Ψαρά στις 24 Ιουνίου 1745 και ήταν γιος του Ανδρέα Λεοντίδη και της Μαρίας Μάρου. Σε ηλικία 17 ετών ήταν ήδη ένας έμπειρος ναυτικός με δικό του πλοίο («Άγιος Ανδρέας»). Ξόδεψε όλη του την περιουσία για να το μετατρέψει σε πολεμικό και το 1768 το ενέταξε στη δύναμη του ρωσικού ναυτικού, που μαχόταν τους Οθωμανούς (Ρωσοτουρκικός Πόλεμος 1768-1774).
Επέδειξε ιδιαίτερες οργανωτικές και πολεμικές ικανότητες κατά τη Ναυμαχία του Τσεσμέ (5 – 7 Ιουλίου 1770), με αποτέλεσμα οι συναγωνιστές του να του κολλήσουν το παρατσούκλι Βαρβάκης (από το αρπακτικό πουλί βαρβάκι). Του άρεσε και το χρησιμοποίησε ως επίθετο για το υπόλοιπο της ζωής του.
Μετά την υπογραφή της ταπεινωτικής για τους Οθωμανούς, Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (21 Ιουλίου 1774), ο Βαρβάκης βρέθηκε άφραγκος, αφού το καράβι του κατασχέθηκε από τις τουρκικές αρχές, όταν επεχείρησε να το πουλήσει στην Κωνσταντινούπολη. Σκέφθηκε να μεταβεί στη Ρωσία και να ζητήσει ακρόαση από την Αικατερίνη τη Μεγάλη. Η συνάντηση κλείστηκε στην Αγία Πετρούπολη με τη μεσολάβηση του στρατάρχη Ποτέμκιν, εραστή της τσαρίνας.
Η Αικατερίνη προς μεγάλη του έκπληξη φάνηκε γενναιόδωρη μαζί του. Για τις υπηρεσίες του προς τη Ρωσία, τον ονόμασε ανθυποπλοίαρχο του ρωσικού πολεμικού ναυτικού, του έδωσε προνομιακή άδεια αλιείας στην Κασπία Θάλασσα και 1.000 χρυσά ρούβλια. Ο Ιβάν Αντρέγεβιτς Βαρβάτσι ήταν τώρα ρώσος πολίτης. Με τα χρήματα της τσαρίνας και την άδεια αλιείας, εγκαταστάθηκε στο Αστραχάν. Μέσα σε λίγα χρόνια έγινε πάμπλουτος από την αλιεία οξύρρυγχου και το εμπόριο του χαβιαριού. Μεγάλο μέρος της περιουσίας του το διέθεσε για κοινωφελή έργα στην περιοχή (γέφυρες, νοσοκομείο, διώρυγα κλπ). Το 1812 μετακόμισε πιο δυτικά και συγκεκριμένα στην πόλη Ταγκαρόγκ (Ταϊγάνι), όπου ανθούσε μια μεγάλη ελληνική κοινότητα.
Διέθεσε 600.000 ρούβλια για την ανέγερση ενός επιβλητικού μοναστηριού, όπου εψάλη η νεκρώσιμος ακολουθία για τον τσάρο Αλέξανδρο Α’.
Να σημειώσουμε ότι ο Ιωάννης Βαρβάκης προσέφερε πάρα πολλά στον Αγώνα πριν και κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Βοήθησε με πάρα πολλούς τρόπους τις ελληνικές κοινότητες στη Ρωσία. Με έξοδα δικά του εξόπλισε τους ομογενείς που πολεμούσαν με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.
Επίσης μέσω του Πατριαρχείου κατάφερε να εξαγοράσει πάρα πολλούς Έλληνες αιχμαλώτους.
Ο Βαρβάκης πάνω απ’ όλα βοήθησε τον αγώνα των Ψαριανών, των συμπατριωτών του. Μετά την καταστροφή των Ψαρών επανήλθε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στη Ζάκυνθο, όπου πέθανε στις 10 Ιανουαρίου 1825.
Δύο μέρες νωρίτερα, με τη διαθήκη του κληροδότησε το μεγαλύτερο μέρος για την ανέγερση Λυκείου («Βαρβάκειο»), κλειστής αγοράς («Βαρβάκειος Αγορά»), για τη συντήρηση άπορων οικογενειών και την εξαγορά αιχμαλώτων. [κύρια πηγή: Σαν Σήμερα]
* Φτάσαμε στην κινηματογραφική ταινία του Γιάννη Σμαραγδή «Ο Θεός Αγαπάει το Χαβιάρι»: Πρόκειται για την ιστορία του Ιωάννη Βαρβάκη, ενός πειρατή που γίνεται ζάμπλουτος έμπορος χαβιαριού και δεν σταματά να αγωνίζεται ενάντια σε κάθε εμπόδιο για την απόκτηση χρήματος, εξουσίας και πολιτικής επιρροής, για να χαρίσει στο τέλος όλα του τα υπάρχοντα στο όνομα της αγάπης. Η επική αυτή ιστορία βασίζεται στην πραγματική ζωή του Ιωάννη Βαρβάκη και ξεκινά από τα Ψαρά του Αιγαίου Πελάγους, φτάνει στην αυλή της Μεγάλης Αικατερίνης στη Ρωσία, απλώνεται στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας για να καταλήξει στη διχασμένη από εμφύλιες διαμάχες Ελλάδα, κατά την Επανάσταση του 1821. Όσον αφορά τη σχέση της ταινίας με το 1821, θα λέγαμε ότι βασική συνεισφορά της είναι ότι εξετάζει τον ρόλο του εξωτερικού παράγοντα (Ρωσία και Αγγλία). Βλέπουμε όμως και σκηνές από την εσωτερική κατάσταση της επαναστατημένης Ελλάδας. Παρόλο που η ταινία είναι αγγλόφωνη, ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η παρεμβολή ελληνικών φράσεων. Με εντυπωσίασε η παρουσία των μικρών ελληνόπουλων και η ενημέρωσή τους για τα τεκταινόμενα. Τα σχόλιά μου περιορίζονται στο περιεχόμενο της ταινίας. Οι ηθοποιοί που παίζουν – άντρες και γυναίκες, ξένοι και έλληνες – είναι θαυμάσιοι. Ξεχωρίζω τον Σεμπάστιαν Κοχ και την Κατρίν Ντενέβ. * Υποσχέθηκα μια «έκπληξη», που την αγνοούσα: η σχέση του Βαρβάκη με τον Διονύσιο Σολωμό. Σε κείμενο της Εύης Ρούτουλα διαβάζουμε: «Οι επιφανείς Ζακύνθιοι φίλοι του Βαρβάκη, τον φέρνουν σε επαφή με τον νεαρό και ταλαντούχο ποιητή Διονύσιο Σολωμό. Ο Βαρβάκης γνώριζε τον Σολωμό από το ποίημα «Ύμνος στην Ελευθερία» και ο Σολωμός γνώριζε για το ποιόν του Βαρβάκη- που είχε τιμηθεί από τρεις Τσάρους στην Ρωσία- από τα γραφόμενα του Λόγιου Ερμή. Οι Ζακύνθιοι παρακαλούν τον Βαρβάκη να διηγηθεί τα κατορθώματά του στα Ορλωφικά και την ζωή του στη Ρωσία. Αυτός όμως στενοχωρημένος για την καταστροφή του νησιού του, μιλάει συνεχώς για τα Ψαρά, για την περιοχή Μαύρη Ράχη, για τον άνυδρο και άγονο τόπο του και τα βάσανα και τις συμφορές των συμπατριωτών του. Ο Σολωμός συγκινείται από την λύπη του ηλικιωμένου άντρα, συγκλονίζεται από τις κτηνωδίες των Οθωμανών, καταφέρνει να δει εικόνες μέσα από τα λεγόμενα του Βαρβάκη και αποφασίζει να γράψει το γνωστό ποίημα: Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη. Χωρίς να το γνωρίζει ο Βαρβάκης, άθελά του, εμπνέει». * Ευχαριστώ όσους / όσες με βοήθησαν να «διαβάσω» την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή. Συμπτώσεις: 10 Ιανουαρίου 1825 πεθαίνει ο Ιωάννης Βαρβάκης. Το 2022 δέκα χρόνια συμπληρώθηκαν από την παραγωγή της ταινίας και δέκα χρόνια από τη φυγή του Βασίλη Ασημομύτη… Ξάνθη, 10 Ιανουαρίου 2022
ακολουθως παρατιθενται ορισμενα σχετικα αποσπασματα σχετικα με την θεολογικη-κατηχητικη και λαογραφικη δραση του Βασιλειου Ασημομυτη στην Ξανθη..
ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΞΑΝΘΗΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΑΣΗΜΟΜΥΤΗ (1932 – 2012)
Οι Θρακικές Λαογραφικές Γιορτές φέρνουν στο μυαλό μου όχι μόνο τα εφηβικά μου χρόνια αλλά και ανθρώπους που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πορεία μου.
Στο σημερινό μου κείμενο θα επικεντρωθώ σε έναν Άνθρωπο που έφυγε από τη ζωή πριν από δέκα χρόνια, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη πολλών πραγμάτων στην Ξάνθη, αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα. Αναφέρομαι στον Βασίλη Ασημομύτη.
Πριν από λίγο καιρό παρουσιάζοντας στο κείμενό μου «Ένα κινηματογραφικό διάβασμα του 1821» την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» αναφέρθηκα ιδιαίτερα στον Ασημομύτη στον οποίο μάλιστα αφιέρωσα το γραπτό μου.
Θα ξεκινήσουμε με γενική αναφορά στο βιογραφικό του Ασημομύτη, στο οποίο θα επανέλθουμε στην τελευταία ενότητα εκτενέστερα.
*
Ο Βασίλης Ασημομύτης γεννήθηκε το 1932 στην Αθήνα και πέθανε το 2012. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλολογία, θεολογία και ιστορία-αρχαιολογία. Έλαβε διδακτορικό δίπλωμα στη βυζαντινή αρχαιολογία και τέχνη στη Θεολογική Σχολή (1976) με υποτροφία του ΙΚΥ, μετεκπαιδεύτηκε στο Ινστιτούτο Μωσαϊκού της Ραββένας και διδάχθηκε τη βυζαντινή αγιογραφία από τον Φώτη Κόντογλου. Δίδαξε ως καθηγητής επί 36 χρόνια σε σχολεία, μεταξύ αυτών και στη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή, καθώς και στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης, στη ΣΕΛΜΕ και στα ΠΕΚ. Συνέγραψε πολλά ιστορικά και λαογραφικά βιβλία και μελέτες, όπως “Ιστορία και λαογραφία Σαμμακοβίου, Σαράντα Εκκλησιών και των πέριξ κοινοτήτων Ανατολικής Θράκης”(Θρακικά 32-33[1960-61]), Αι παραστάσεις του Δωδεκαεόρτου εις την Βυζαντινήν τέχνην(1976), Το μοναστήρι της Γόλας Ταϋγέτου Λακωνίας(1991), Η αισθητική αγωγή στο σχολείο, Το θέατρο και το σχολικό του κοινό (1991). Μετέφρασε το έργο του Όλιβερ Τάπλιν Η αρχαία ελληνική τραγωδία σε σκηνική παρουσίαση(1988).
Ο Βασίλης Ασημομύτης δίδαξε στην Εκκλησιαστική Σχολή Ξάνθης, πριν από τη δικτατορία, ασχολήθηκε με τον πολιτισμό, ήταν από τους οργανωτές και εμπνευστές των πρώτων Θρακικών Λαογραφικών Εορτών, ενώ κάποια κείμενά του βρίσκονται στα «Θρακικά Χρονικά».
Το 2015 επιμελήθηκα τον τόμο «1966 – 2015 – 50 ΧΡΟΝΙΑ – ΘΡΑΚΙΚΕΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ .. σελ. 120.
Στο Εισαγωγικό κείμενό μου, ανάμεσα στα άλλα, γράφω:
«Ας κάνουμε ένα χρονικό άλμα στα 1966, πέμπτη εξαταξίου γυμνασίου εγώ ή δευτέρα λυκείου. Ήταν δύο πρωτεργάτες του θεσμού πολύ κοντά μου. Ο πατέρας μου ήταν καστοριανός και οικογενειακός μας γιατρός ήταν ο Στέργιος Στάθης... στο Κατηχητικό είχα τον Βασίλη Ασημομύτη, παίζαμε θέατρο στη Χάβρα, κάναμε εκδρομές, είχαμε μια πολιτιστική δραστηριότητα πράγμα που με βοήθησε πολύ για την επόμενη πορεία μου. Αυτοί οι δύο άνθρωποι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πρώτη οργάνωση και στην καθιέρωση των Λαογραφικών Γιορτών.
Νιώθω την ανάγκη να φωτίσω κάποια σημεία που αναφέρονται στον αείμνηστο Βασίλη Ασημομύτη.
Στη Χάβρα, στο κατηχητικό, ο Ασημομύτης δεν έκανε ένα «συμβατικό» μάθημα, υπήρχε διάλογος και ελευθερία γνώμης. Μας άνοιξε δρόμους στην τέχνη και στον πολιτισμό. Εκεί μπροστά σε κοινό πρωτοέπαιξα θέατρο, το έργο «Ο Παύλος», πάντα ήθελα να ανεβώ στο σανίδι. Επίσης κάναμε εκδρομές, μια φωτογραφία που έχω στο αρχείο μου μας δείχνει στο Λυκοδρόμιο.
Εκείνο που μου έμεινε, εκτός των προαναφερθέντων, είναι ότι απέκτησα το πρότυπο ενός ανθρώπου που μιλά στο κοινό, αναπτύσσει τις θέσεις του, οργανώνει τη σκέψη του. Θυμάμαι κάποια στιγμή, μας είπε «Μου ζητούν να μιλήσω για ένα θέμα. Βάζω το μυαλό μου σε ενέργεια, ψάχνω, μπορώ να απαντήσω». Αυτό είχα στο μυαλό μου στην συνέχεια.
Ξαναγυρίζουμε στις Θρακικές Λαογραφικές Εορτές. Στον τόμο που επιμελήθηκα η Χαρίκλεια Μαργαριτοπούλου, στο εξαιρετικό κείμενό της «Η Ξάνθη της νοσταλγίας και του γλεντιού» (σελ. 11 – 20) στο ανάλογο σημείο αναφέρεται στον πρωτοποριακό ρόλο του γιατρού Στέργιου Στάθη που βρήκε συμπαραστάτη στην πρωτοβουλία και στην προσπάθεια τον θεολόγο Βασίλη Ασημομύτη «γνώστη των παραδόσεων και των εθίμων της Θράκης.
Στο παρελθόν έχω δημοσιεύσει το σχετικό κείμενο «30 χρόνια ενός πετυχημένου θεσμού», το οποίο υπάρχει και στον τόμο για τα 50 χρόνια (σελ. 53 – 55). Αναφέρομαι στην εκκίνηση του θεσμού, στον οποίο πρωταγωνιστικός ήταν ο ρόλος του Ασημομύτη.
Μιλώντας εξάλλου στην επίσημη έναρξη του 1967 των “Τουριστικών Θρακικών Καλλιτεχνικών Γιορτών Ξάνθης” ο “θεωρητικός” τους Βασίλης Ασημομύτης, με θέμα την λαογραφια της Θρακης..(δημοσιευμένο στα “θρακικά Χρονικά”, τ. 26, Απρίλιος 1967, σελ. 70 – 78), ανάμεσα σ’ άλλα ενδιαφέροντα παρατηρεί:
«Πέρυσι τέτοιο καιρό, χωρίς να το καταλάβουμε, γεννήθηκε στην Ξάνθη ένας θεσμός. Το νεογέννητο άντεξε στη ζωή με πολύ κόπο και με άφθονη τεχνητή αναπνοή – δεν έλειψε βλέπετε από τους πρωτεργάτες κι ο γιατρός – και να που σήμερα έρχεται η ώρα να γιορτάσουμε τον πρώτο χρόνο. Γενέθλια. Στο γλύκισμα της γιορτής ένα κεράκι, μ’ αναμμένη τη φλογίτσα του, συμβολίζει τον ενιαυτό του νέου θεσμού ...''
Είδαν τη νερομάνα, τη Λαογραφία μας, να ξαναδίνει καθαρό νερό να ξεδιψάσει η ψυχή του ανθρώπου, του Έλληνα, του Θρακιώτη. Η Λαογραφία!
Θα γνωρίζετε όλοι εσείς που κατοικείτε αυτόν τον τόπο πως κάποτε, όχι και πολύ μακριά σε χρόνο, αμφισβητήθηκε η Ελληνικότης της Θράκης.
Διακηρύχθηκε: η Θράκη δεν κατοικείται από καθαρούς Έλληνες μα από ένα χαρμάνι αλλοπρόσαλλο που έχασε τα χαρακτηριστικά του. Τότε η απάντηση σ’ αυτά τα ψευδολογήματα – μωρολογήματα υπήρξε η Λαογραφία της Θράκης που στάθηκε η βάση, βοήθησε και συνέτρεξε όσο τίποτε άλλο στην απόδειξη ότι ο Ελληνισμός της Θράκης επικρατούσε παντού στη χώρα κι ότι ο χαρακτήρας του θρακιώτικου λαού είχε όλα τα ψυχικά στοιχεία που δείχνουν την επικράτηση του Ελληνικού στοιχείου επάνω του. Η λαογραφία είναι ο καλύτερος καθρέφτης της ψυχής των λαών».
Στην συνέχεια ο Βασίλης Ασημομύτης αναφέρεται στο μεγάλο ρόλο της λαογραφίας, μιλά για τη σχέση της με το λαό και ιδιαίτερα τη νεολαία, καταλήγοντας ότι “μ’ αυτές τις προϋποθέσεις και μ’ άλλες πολλές, οικονομικές και κοινωνικές, άρχισαν αυτές οι γιορτές... και είναι καθαρά λαογραφικές”.
.... .... ....
Είναι γνωστό ότι κατά τις πρώτες χρονιές του νέου θεσμού, οι γειτονικές πόλεις ήθελαν να “πάρουν” τη διοργάνωση. Γι’ αυτό, χρήσιμο και απαραίτητο το σχόλιο του το παραπάνω. Όμως ο Β. Ασημομύτης διέβλεπε κι έναν (ορατό;) κίνδυνο φθοράς του θεσμού, γι’ αυτό η ομιλία του καταλήγει με την εξής παρατήρηση:
“Χρειάζεται μόνο λίγη προσοχή απ’ όλους λαό και οργανωτές, να κρατηθούν και να διατηρηθούν σε υψηλό επίπεδο, να μείνουν καθαρά λαογραφικές, με πνευματικό περιεχόμενο, γιορτές και να φωτισθούν έτσι και τόσο ώστε να χαραχθούν σωστά στις ψυχές των Ελληνοπαίδων, στα θρακιωτόπουλα, και να διαιωνιστούν”.
Παρακάλεσα τον φίλο και συμμαθητή Μάριο Κουτσουρίδη, που ο πατέρας του ίδρυσε και μετά και ο ίδιος δούλεψε στο εστιατόριο Κληματαριά, να μου πει τι θυμόταν για τον Βασίλη Ασημομύτη σε σχέση με τις Λαογραφικές Γιορτές. Μου εμπιστεύθηκε ένα κείμενο – ποταμό εξομολογήσεων και αναμνήσεων, από όπου παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα:
.... .... ....
.. Είμαι όμως υποχρεωμένος να αναφέρω έναν από τους πρωτεργάτες των εκδηλώσεων αυτών, τον οποίον γνώρισα ως πελάτη στο εστιατόριο. Η γνωριμία αυτή συνεχίστηκε με μια φιλία, οι οποία το επόμενο έτος 1967, είχε σαν αποτέλεσμα, να δεχθεί την συμμετοχή μου με τους τελειόφοιτους του Κοτζαμάνη, (υπήρχαν πολλοί συμμαθητές μου) στην τελευταία εκδρομή τους. Αυτός ήταν ο καθηγητής Θεολογίας Βασίλης Ασημομύτης.
.... .... ....
Οφείλω, συμπληρώνοντας τη γόνιμη παρουσία του Βασίλη Ασημομύτη στην Ξάνθη και στη Θράκη, τα δημοσιεύματά του στο περιοδικό «Θρακικά Χρονικά»:
1. Χαρακτήρες το κορυφαίο σημείο του έργου του Σαίξπηρ (τ. 15, Ιούλιος 1964), σ. 161-169
2. «Το Γιωργάκι της Μιχαλιέσσας και το Σαμμάκοβο. Μια εξήγησι, ακόμη μία, για την αιτία του τραγικού τέλους του Γεωρ. Βιζυηνού», (τχ. 17-18 , Χειμώνας – Άνοιξη 1965), σ. 93-99
3. Ο Έλληνας που έμεινε Έλληνας – Ο Κυριάκος Θεοτοκόπουλος, El Greco (τ. 20, Οκτώβριος 1965), σελ. 210 – 217
4. Η Λαογραφία της Θράκης ... (τ. 26, Απρίλιος 1967), σελ. 70 – 78
Είναι ενδεικτικά των ενδιαφερόντων του. Το τέταρτο άρθρο το παρουσιάσαμε σε προηγούμενη ενότητα. Τα υπόλοιπα δείχνουν το μεράκι του για το θέατρο, την τέχνη και το λογοτεχνία της Θράκης.
*
Στην τελευταία ενότητα του κειμένου μας θα προσθέσουμε κάποια επιπλέον στοιχεία που αποδεικνύουν την ευρύτητα πνεύματος και ενδιαφερόντων, καθώς και την παιδαγωγική του επάρκεια και αναγνώριση.
Αναφέρουμε δύο βιβλία για τον Ιωάννη Βαρβάκη. Το πρώτο τιτλοφορείται «Ιωάννης Βαρβάκης ο Πατριώτης», και το δεύτερο «Ιωάννης Βαρβάκης», και τα δύο από τις εκδόσεις Κάκτος. Στον πρόλογο ο Οδυσσέας Χατζόπουλος γράφει: «Το βιβλίο, πέρα από αναφορά στον Ιωάννη Βαρβάκη, είναι ουσιαστική συμβολή στη μελέτη μιας ολόκληρης περιόδου της ιστορίας μας. Ελπίζω ο ερευνητικός και συγγραφικός μόχθος του δημιουργού του να βρίσκει, με την παρούσα έκδοση, ένα μέρος της δικαίωσης που του αξίζει, και το παράδειγμα που προβάλλει μέσα από τις σελίδες που ακολουθούν να επηρεάσει εποικοδομητικά τις συνειδήσεις».
Ο Β. Ασημομύτης στα βιβλία του: «Με βάση -νέες- ρωσικές αλλά και – παλαιές και διόλου ευκαταφρόνητες – ελληνικές μαρτυρίες και πηγές τολμούμε να προχωρήσουμε στην εξιστόρηση των γεγονότων που αναφέρονται στο βίο και την πολιτεία του ευγενέστατου, κατά κυριολεξίαν, αυτού ανθρώπου, του Ιωάννη Βαρβάκη, του μεγάλου εθνικού αγωνιστή και ευεργέτη, του οποίου ο υπερβολικός υλικός πλούτος δεν κατόρθωσε να νικήσει τον απέραντο πλούτο της ψυχής του “Έλληνα από το νησί Ψαρά”».
Όπως πληροφορούμαστε ο αείμνηστος συγγραφέας Βασίλης Ασημομύτης δίδαξε ως καθηγητής φιλολογίας, ιστορίας και θεολογίας μεταξύ άλλων και στη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή, γεγονός που τον προέτρεψε να ερευνήσει την βιογραφία του εθνικού μας ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη. Προκειμένου να συγκεντρώσει υλικό για την έρευνά του αυτή και αφού δεν έβρισκε σχετική βιβλιογραφία στην Ελλάδα, ταξίδεψε δύο φορές στην Ρωσία, όπου ο Βαρβάκης έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του.
Κλείνοντας θα παραθέσουμε δύο σημεία από κείμενο του Συλλόγου Αποφοίτων Βαρβακείου Σχολής το 2012 με την ευκαιρία του θανάτου του.
«Η συνεισφορά του Βασίλη Ασημομύτη ήταν σημαντική σε δύο ευρείς τομείς. Πρώτον σαν παιδαγωγός. Είχε ολοκληρωμένη μόρφωση στη Φιλοσοφία, τη Φιλολογία, τη Θεολογία, την Ιστορία και την Αρχαιολογία, ενώ έλαβε διδακτορικό στη Βυζαντινή Αρχαιολογία και Τέχνη της Θεολογικής Σχολής έχοντας μεταξύ άλλων ως δάσκαλο το Φώτη Κόντογλου. Επιπλέον όμως, είχε μια μοναδική ικανότητα να μεταδίδει απλόχερα στους μαθητές του και σε όσους είχαν κάποτε την τύχη να τον ακούσουν, τις πλούσιες γνώσεις του […] Η δεύτερη συνεισφορά του Βασίλη Ασημομύτη ήταν ως συγγραφέα. Διαθέτοντας εκπληκτική ευρυμάθεια και έχοντας ήδη συγγράψει πλειάδα ιστορικών και λαογραφικών βιβλίων, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του ανέθεσε τη συγγραφή πολλών σχολικών βιβλίων με αντικείμενο την ιστορία (αρχαιότητα,
αναγέννηση, βυζαντινή, νεώτερη και σύγχρονη, πάντα σε αναφορά με τον Ελληνισμό). Όμως, το βιβλίο που έκανε ευρύτερα γνωστό το Βασίλη Ασημομύτη, ήταν εκείνο που συνέγραψε για τον εθνικό μας ευεργέτη, τον Ιωάννη Βαρβάκη». Ολοκληρώνοντας το κείμενό τους οι απόφοιτοι αναφέρονται στον σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή που υποκινημένος από τα βιβλία και τις έρευνες του Ασημομύτη γύρισε ένα ντοκιμαντέρ και την ταινία «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» που αναφέραμε στον πρόλογο τούτου του κειμένου.
*
Χαίρομαι που γνώρισα και επηρεάστηκα ουσιαστικά στα νιάτα μου από τον Βασίλη Ασημομύτη. Τον ευγνωμονώ για πολλά.
Νομίζω ότι και η Ξάνθη οφείλει να τον τιμήσει. Δέκα χρόνια από τον θάνατό του.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
